Erfgoedvrijwilligers zijn ontzettend belangrijk voor het beheren, behouden en uitdragen van het erfgoed. Tot recentelijk ontbrak nog een (cijfermatig) inzicht in het aantal en in het profiel van de vrijwilligers die in Nederland in de erfgoedsector actief zijn. Een nieuw onderzoek, uitgevoerd in opdracht van OPEN, brengt hier verandering in.

Landelijk inzicht in vrijwilligersbestand
Er zijn in Nederland in totaal bijna 3.000 erfgoedinitiatieven, waar bijna 109.000 erfgoedvrijwilligers werkzaam zijn. Om meer inzicht te krijgen in dit omvangrijke vrijwilligersbestand van de erfgoedsector, is tussen september 2022 en oktober 2023 in opdracht van het Overleg Provinciale Erfgoedinstellingen Nederland (OPEN) een onderzoek uitgevoerd. Dit was een vervolg op het onderzoek uit 2022 om het vrijwilligersbestand in provincie Zuid-Holland in kaart te brengen. Het PON & Telos en Pyrrhula Research Consultants hebben dit onderzoek verricht en de resultaten geanalyseerd. Een uitwerking van dit Landelijke onderzoek 'Erfgoedvrijwilliger in beeld' 2023 is sinds deze week beschikbaar.

Deelonderzoek voor Drenthe
Voor dit landelijke onderzoek is in elke provincie een deelonderzoek uitgevoerd, in nauwe samenwerking met de provinciale erfgoedorganisaties. Voor het deelonderzoek in Drenthe werkten OPEN, PON & Telos en Pyrrhula Research Consultants samen met het Drents Archief en Platform Drentse Musea.

Er is een vragenlijst uitgestuurd naar de leden van het Drents Archief en de deelnemers van het Platform Drentse Musea. In totaal namen 55 musea en/of historische verenigingen uit Drenthe deel aan het onderzoek. De centrale vraagstelling was: Hoe ziet de totale samenstelling van het vrijwilligersbestand van erfgoedorganisaties in Drenthe in 2022 eruit?

Een greep uit de resultaten
Erfgoedvrijwilligers in Drenthe werken gemiddeld ruim 2,5 uur per week voor hun erfgoedorganisatie en zijn vooral woonachtig in de lokale omgeving van de organisaties (93%). 75% van het vrijwilligersbestand bestaat uit vrijwilligers in de leeftijd van 65 jaar en ouder. Slechts 2% van het aantal vrijwilligers is jonger dan 25 jaar. Regionale geschiedenis is een groot thema bij de erfgoedorganisaties. Vrijwilligers zijn vooral bezig met het vertellen/bewaren van een historisch verhaal (83%), het doorgeven van erfgoed aan de volgende generaties (81%) en het bevorderen van onderlinge sociale contacten (67%). 50 van de respondenten geven aan dat hun vrijwilligers gemiddeld langer dan 5 jaar bij de organisatie betrokken zijn.

Motivaties en ondersteuningsbehoefte
Voor 43% van de respondenten is de motivatie om met vrijwilligers te werken omdat ze het zien als maatschappelijke verantwoordelijkheid. Dit wordt gevolgd door 'vanwege het bevorderen van gemeenschapszin/sociale cohesie' (54%), maar het meest vanuit 'financiële noodzaak' (67%). Er is aangegeven dat er vooral behoefte is aan ‘deskundigheidsbevordering’, gevolgd door ‘werving van vrijwilligers’ en ‘educatie/kennisontwikkeling’. De volledige resultaten van het deelonderzoek in Drenthe zijn hier te vinden: Deelrapportage 'Erfgoedvrijwilliger in Drenthe' 2023

Aanvulling april 2024: De belangrijkste landelijke resultaten zijn nu samengevat in een infographic. Deze is hier te vinden!